Werken aan een toekomstbestendig landelijk gebied

Om Nederland in de toekomst gezond en leefbaar te houden, is een omslag nodig op het gebied van natuur, water, bodem, stikstof en klimaat - met perspectief voor ondernemers en economie. Deze transitie vraagt om samenhangende keuzes die vorm krijgen in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Het planMER, het milieu-effectrapport, brengt de milieueffecten van het NPLG in beeld. Royal HaskoningDHV heeft dit planMER samengesteld, in samenwerking met Aequator, Wing, Buck Consultants International en de opdrachtgever, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Toekomst door transitie

Het NPLG gaat over de toekomst van de veeteelt in relatie tot stikstof, het gaat over verdroging, vernatting en daling van de bodem. Het gaat over waterkwaliteit en om biodiversiteit, in de Natura2000-gebieden en daarbuiten. En tegelijkertijd speelt de dringende wens om de agrarische sector binnen dit samenhangende geheel een gezonde toekomst te bieden. Een omslag is ook noodzakelijk in verband met de verplichtende wet- en regelgeving, in de EU en in Nederland, die de komende jaren moet worden omgezet in regionaal beleid en in concrete maatregelen.

In het NPLG werken Rijk en provincies via een gebiedsgerichte aanpak aan de verbetering van de bodem- en waterkwaliteit, de reductie van broeikasgassen en natuurherstel, inclusief stikstofreductie.

Basis voor gebiedsgerichte aanpak

Provincies, waterschappen, gemeenten, maatschappelijke partners, (agrarisch) ondernemers, grondeigenaren en grondgebruikers gaan in de transitie samen op zoek naar oplossingen per gebied, met het NPLG als basis. Voor de uitvoering van plannen voor een gebiedsgerichte aanpak in en voor het landelijk gebied had het demissionaire kabinet € 24,3 miljard gereserveerd.

De kern van het NPLG wordt gevormd door zogenoemde structurerende keuzes die het Rijk heeft gemaakt voor de ruimtelijke inrichting en voor de (on)wenselijkheid van (nieuwe) activiteiten in het landelijk gebied.

Milieu volwaardig meewegen

In het PlanMER brengen we systematisch, transparant en objectief de milieugevolgen in kaart van de keuzes die in het NPLG worden gemaakt voor de toekomst van het landelijk gebied in Nederland. Dit zorgt ervoor dat milieu in een zo breed mogelijke context volwaardig kan worden meegewogen in de politieke besluitvorming. We hebben niet beoordeeld of de doelen van het NPLG hiermee worden gehaald. Dat hangt bijvoorbeeld af van de maatregelen die provincies zullen nemen in de gebiedsuitwerkingen.

Impact van keuzes zichtbaar

In het planMER laten we zien dat de structurerende keuzes in het NPLG ten aanzien van natuur, klimaat en water vooral kansen op positieve effecten laten zien. Maar tegelijkertijd leiden de keuzes tot minder (of minder intensief gebruik van) landbouwgrond en kan het verdienvermogen van agrariërs onder druk komen te staan.
Hierbij past de kanttekening dat de druk op de agrarische sector inmiddels heeft geleid tot beschikbaarheid van verschillende compensatieregelingen die financiële zorgen van agrariërs kunnen beperken of wegnemen. Begin december 2023 bleek bijvoorbeeld uit een recente update van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) dat ruim duizend veehouders een aanvraag hebben gedaan voor een van de vrijwillige uitkoopregelingen. Het effect van deze regelingen is in het planMER niet meegenomen.

Stakeholders aan zet

De ministerraad heeft op 15 december ingestemd met het ter inzage leggen van het ontwerp-NPLG en het planMER, in de periode van 16 januari tot 26 februari 2024. In dezelfde periode brengt de onafhankelijke Commissie m.e.r. advies uit over het PlanMER. Het Rijk gebruikt het planMER en het advies van de Commissie m.e.r. en de input vanuit de tervisielegging om te komen tot een definitief besluit over het NPLG.