Het creëren van ruimte in de lucht: de kracht van optoppen

08-08-2023

Nieuwe gebouwen Gebouwen Advanced technology

Veel gemeentes hebben te maken met ruimtegebrek. Het optoppen van gebouwen is een innovatieve oplossing om extra ruimte te creëren, kosten te besparen en bij te dragen aan duurzame stedelijke ontwikkeling.

Ontdek hoe optoppen in Nederland bijdraagt aan duurzame stedelijke transformatie. Optimaal benutten van ruimte in steden.

We spreken met Maurice Hermens, registerontwerper, en Michiel Visscher, registerconstructeur bij Royal HaskoningDHV, om in te zoomen op de mogelijkheden die optoppen biedt voor het verbeteren van de duurzaamheid en leefbaarheid van steden, wijken of gebieden, en de technische uitdagingen van dit soort projecten.

Wat is optoppen en waarom hebben we het nodig? 

Optoppen houdt in dat extra verdiepingen worden toegevoegd aan een bestaand gebouw. Hierbij wordt ongebruikte draagkracht van de bestaande constructie benut als fundering voor het nieuwe gebouw. Hoewel je het niet kunt zien, bezit bijna ieder gebouw dit soort verborgen draagkracht. Dit weten te vinden en benutten zorgt voor unieke leefplekken waarbij het oude en het nieuwe elkaar versterken tot een moderne, duurzame leefomgeving die ook herkenbaar blijft. Je kan met optoppen dus de groeiende behoefte aan huisvesting invullen door beschikbare ruimte op een gebouw zinvol te benutten.

Optoppen is een innovatieve en duurzame bouwmethode. Door de potentie van verborgen draagkracht bij een bestaande constructie te benutten, voorkomen we onnodig ingrijpende versterkingen.

Michiel VisscherRegisterconstructeur, Royal HaskoningDHV

Optoppen in Nederland: een duurzame stedelijke transformatie 

Door het behoud van bestaande gebouwen is optoppen inherent duurzaam. Deze bouwmethode maakt gebruik van een bestaande structuur als basis voor de nieuwe verdiepingen, waardoor er minder behoefte is aan nieuwe bouwgrond. Hoewel er materialen nodig zijn voor de nieuwe verdiepingen, wordt het bestaande gebouw in principe gebruikt als fundering, zonder dat er ingrijpende versterkingen nodig zijn. Bovendien wordt er vaak gezocht naar lichtere oplossingen om extra verdiepingen mogelijk te maken. Dit minimaliseert het gebruik van nieuwe materialen en vermindert de druk op kostbare open ruimte.

Optoppen biedt een kosteneffectieve oplossing voor woningen, kantoren en voorzieningen die verleden en toekomst harmonieus samenbrengt in één gebouw.

Maurice HermensRegisterontwerper, Royal HaskoningDHV

Een uitstekend voorbeeld van optoppen in Nederland is het project "De Karel Doorman"  in Rotterdam. Dit project betrof het bestaande gebouw 'Ter Meulen', een monumentaal na-oorlogs gebouw van 3 verdiepingen hoog, dat werd getransformeerd door een extreem lichtgewicht appartementengebouw van 16 verdiepingen hier bovenop aan toe te voegen. Het doel van het project was om het monumentale karakter van het bestaande gebouw te behouden. Het resultaat is een indrukwekkend gebouw dat boven de oorspronkelijke constructie uitsteekt, en dat slechts een kleine versterking van de bestaande structuur vereiste. Voor dit project hebben we de prestigieuze CTBUH 10-Year Award gewonnen voor het meest tijdbestendige en innovatieve hoge gebouw.

Lees meer over het project

Extreem lichtgewicht appartementengebouw ‘Karel Doorman’ torent uit boven het oorspronkelijke gebouw

Het creëren van ruimte in de lucht: de kracht van optoppen - Karel Doorman — ©: Ossip van Duivenbode

Technische uitdagingen bij het optoppen van bestaande gebouwen 

Het optoppen van gebouwen brengt technische uitdagingen met zich mee. Zo moet je nauwkeurig de werkelijk aanwezige sterkte van constructieve elementen beoordelen, als ook de constructie als geheel. Het gebouw moet immers wel veilig zijn.

Van tevoren zijn vaak ook nog een aantal zaken onduidelijk. Is de wapening zoals deze op de tekening staat ook daadwerkelijk overal aanwezig? Wat is de kwaliteit precies? We vinden het belangrijk om ons altijd te blijven afvragen wat er wel kan. Een zorgvuldige analyse en engineering zijn vereist om deze uitdagingen te overwinnen en de extra verdiepingen veilig en duurzaam toe te voegen, waarbij de belasting op de bestaande constructie op een veilige manier wordt verdeeld.

Het is belangrijk om lichtgewicht constructies te creëren, om het verborgen draagvermogen effectief om te zetten in zoveel mogelijk ruimte. Een grondige analyse van trillingen en geluid plus een zorgvuldige detaillering zorgen voor comfortabele nieuwbouw. Daarnaast is het ook van belang te blijven letten op betaalbaarheid, maakbaarheid en praktische uitvoerbaarheid, zonder concessies te doen aan comfort.

Bij het optoppen van gebouwen is het cruciaal om rekening te houden met de impact op de leefbaarheid en tevredenheid van de bestaande bewoners. Denk aan levendigheid op straat, ingangen en ontsluitingen, parkeerdruk, uitzicht, windhinder, bezonning en de potentiële overlast tijdens het bouwproces. Het zorgvuldig aanpakken van deze factoren zorgt voor behoud of zelfs verbetering van het woongenot voor de bestaande bewoners en omwonenden. En de nieuwe bewoners profiteren van hoge kwaliteit woningen waarbij ondanks het extreem lichte gewicht gezorgd is voor zeer goede geluidsisolatie en comfort. Een goed optopproject houdt hier in het ontwerp allemaal rekening mee.

Bij projecten zoals De Karel Doorman heeft het toevoegen van nieuwe appartementen in de winkelstraten die 's avonds stil en verlaten waren, bijgedragen aan een levendigere binnenstad.

Bijdrage van optoppen aan de circulaire economie en CO2-uitstootvermindering 

Een ander voordeel van het optoppen van gebouwen is de bijdrage aan de circulaire economie en de vermindering van CO2-uitstoot. Door gebruik te maken van bestaande constructies als fundering wordt de noodzaak voor nieuw materiaal en daarmee de uitstoot aanzienlijk beperkt. Bovendien biedt lichtgewicht nieuwbouw meer potentie voor CO2-beperking en (re)montage dan zware traditionele bouw. Naast deze principes kunnen voor de nieuwe verdiepingen circulaire constructies worden ontworpen met gebruik van duurzame materialen, zoals hout. Hiermee is optoppen niet alleen een slimme manier om ruimte te creëren, maar ook een strategie die bijdraagt aan het realiseren van duurzaamheidsdoelstellingen.