Kiezen voor transitie naar een circulaire economie

Van de broeikasgasemissies is wereldwijd bijna 30% terug te voeren op de productie van grondstoffen. In Nederland is dat aandeel nog hoger. Circulaire economie is niet alleen nodig om uitputting van grondstoffen te voorkomen, maar ook om het energiegebruik terug te dringen. Een circulaire economie leidt tot minder fossiele emissies of minder noodzakelijkheid van extra windmolens, stuwdammen en zonnepanelen. Ook bij onze klanten in de afvalbranche bestaat daarom onbegrip aan de lage prioriteit aan het beschikbaar stellen van middelen of van een kader om de circulaire economie daadwerkelijk te versnellen en daarmee ook de CO2-uitstoot reduceren.

Alleen hoogwaardige recycling remt de behoefte aan grondstoffen 

Het vermijden van (een deel) van deze grondstoffenproductie door volledig en hoogwaardig hergebruik van materialen kan de CO2-uitstoot of de behoefte aan duurzame energie dus flink reduceren. Toch wordt de recycling van grondstoffen anno 2022 nog steeds gedomineerd door laagwaardige recycling waarbij de oorspronkelijk toepassing door kwaliteitsverlies uit beeld is. Hierdoor zijn keer op keer nieuwe grondstoffen nodig die veel energie vergen. Kwaliteitsverlies is technisch uiteindelijk onvermijdelijk, maar er is nog heel veel onbenutte ruimte voor verbetering.

Het waardeverlies van materialen en de additionele uitstoot van broeikasgassen is een vaak keuze. Net zo goed als de keuze voor een vliegreis met bijbehorende uitstoot.

Laagwaardige recycling en waardeverlies van materialen zijn een keuze

Maatschappelijk maken we de keuze of bouwwerken en producten zodanig ontworpen zijn dat de grondstoffen teruggewonnen kunnen worden voor recycling met weinig of geen verlies van waarde. Hoewel aannemers en producenten een grote verantwoordelijkheid hebben in het ontwerpen van bouwwerken en producten en de bijbehorende materiaalkeuze, worden hun keuzes sterk beïnvloed door de consumenten en bedrijven die iets aanschaffen. Als zij kiezen voor goedkoop op de korte termijn, snel en comfort draagt dit regelmatig niet bij aan een meer circulair ontwerp. Dit betekent niet dat een circulair ontwerp altijd duurder is, maar de aanschafwaarde vaak wel. Als ontwerpen meer circulair zijn vormgegeven, zit de winst van waardebehoud namelijk vaak in de volgende fase. Bij een circulair ontwerp blijven de grondstoffen in een object meer waard of worden toekomstige kosten voor het verwerken van afval voorkomen. Door te kiezen voor een circulair ontwerp worden de materialen van bouwwerk of een product in de afvalfase waardevolle grondstoffen met een opbrengst in plaats van afvalstoffen met weinig toepassingen. 

De paradox van verantwoordelijkheid

De paradox in de circulaire economie is dat de consumenten wijzen naar de bedrijven voor hun verantwoordelijkheid terwijl deze bedrijven gestuurd worden door de wensen van deze consumenten. De eindverantwoordelijk ligt bij de consument en bedrijven die iets aanschaffen. Zij maken de keuze, maar hoe makkelijk is die keuze in vergelijking met de keuze voor een vliegreis. 

De keuze voor een vliegreis naar Thailand resulteert in twee keer 9.000 km vliegen en het verbranden van 550 liter kerosine en dus ongeveer 1380 kilogram CO2. 

Eenvoudig te begrijpen en via talloze websites vast te stellen, maar hoe zit dat met:

• het vervangen van een keuken die nog niet versleten is;
• het jaar in jaar uit onzorgvuldig scheiden van gft-afval;
• het gebruik van isolatiemateriaal dat niet-recyclebaar is;  
• het gebruik van een goedkope smartphone die na 12 maanden kapot is;
• het niet gescheiden aanbieden van elektronica.

Niet eenvoudig, maar wel noodzaak

De impact van keuzes die al dan niet bijdragen aan circulaire economie is lastig te bepalen en vaak complex. Voor veel consumenten zal het vaak niet eens duidelijk zijn dat er een keuze was. Zelfs voor specialisten is het niet eenvoudig om producten die soms wel het resultaat zijn van 15 opeenvolgende ketens te vergelijken. Dit maakt het voor zowel beleidsmakers als bedrijven een uitdaging om consumenten te informeren over de impact van hun keuzes in de circulaire economie. Dit neemt niet weg dat deze keuzes wereldwijd 30% van de CO2-uitstoot beïnvloeden. Dit maakt het voor beleidsmakers lastig om aan de circulaire economie naar rato van emissie prioriteit te geven bij het vormen van beleid en geven van subsidies, maar zonder actie blijft deze 30% van de emissie onverkort staan.
Dit betoog is geen eenvoudige oplossing, maar het besef van deze ongelijkheid draagt wel bij aan beter begrip van de urgentie